هنر درمانی ؛ رشته ی هنر درمانی ؛ تیم هنر درمانی ؛
هنر درماني رشته ای است که در آن با خلق يا مشاهده يك اثر هنري از طريق دريافت و بيان احساسات شخص ، براي كمك به او استفاده مي شود. بر خلاف هنر كه تنها به منظور خلق اثر هنری انجام مي شود ، تمركز هنر درماني ( كه بطور معمول شامل نقاشي ، سفالگری ، كار با زغال ، مداد رنگي و مواد مشابه است) بر فرايند خلق يك اثر هنري مي باشد و فعاليتهاي مقدماتي به كار گرفته شده براي درمان ، به خلق اثر و نتيجه حاصل از آن ترجيح داده مي شود. در این رشته، ممكن است يك قطعه هنري هيچگاه به پايان نرسد.
يك هنر درمانگر بر اين باور است كه عمل انجام شده در راه خلق يك اثر هنري ، مجموعه ای از فعاليتهاي داخلي را در جهت شركت دادن ابعاد فيزيكي ، احساسي و معنوي درمان راه اندازي مي كند. براي افرادي كه قادر به ايجاد يك كار هنري نیستند ، رفتن به موزه و يا نگاه كردن به كتابهاي هنري نيز مي تواند مفيد باشد. بدون شک ، نگاه كردن به آثار هنري باعث نيروبخشي از نظر معنوي و افزايش آرامش مي شود.
تاریخچه هنر درمانی چیست؟
با وجود اينكه مردم هميشه احساسات خود را از يك اثر هنري بيان كرده اند ، هنر درماني به عنوان يك شغل و رشته درمانی ، از سال 1930 بوجود آمد. از جمله حوزه هايی كه در حال حاضر در بسیاری از اوقات از هنر درماني به عنوان بخشي از درمان استفاده می شود ،روانشناسي ( کاربرد هنر براي آشكار كردن احساسات نهفته ) و درمان فيزيكي (كمك به اعتماد به نفس و توانبخشي) است
روانشناسان كودك و پزشكان خانواده ، اغلب به علت اينكه كودكان براي بيان احساسات توسط کلمات شرایط سختي را تحمل مي كنند ، از هنر درماني استفاده مي نمایند . این رشته همچنين یک جزء حياتي از فعاليتهايي است كه در بسياري از شيرخوارگاهها و آسايشگاهها یا در موارد نياز به پرستاري طولاني مدت ، مورد استفاده قرار مي گيرد.
هنر درمانی چگونه تاثیر می کند؟
هنر درماني از طرق مختلف به درمان كمك مي كند. نخست اينكه كيفيت زيبايي شناختي كارهاي هنري مي تواند خلق ، نشاط ،عزت نفس و آگاهي شخصي بيمار را بهبود بخشد . ثانيا ، تحقيقات نشان داده است كه وقتي افراد در فعاليتهايي كه از آن لذت مي برند عميقا درگير مي شوند ، فاکتورهای فيزيولوژيک مانند ضربان قلب ، فشار خون و تنفس آهسته مي شود . به علاوه خلق هنر فرصتي است تا چشمها و دستها با هم تمرين كنند ، بين آنها هماهنگي ايجاد شود و مسيرهاي عصبي بين دست و مغز تحريك و تهييج گردد
از آنجا که هنر درماني زباني به غير از الفاظ دارد، معمولا در مواقعي استفاده مي شود كه بيماران با مشكلات فيزيكي و احساسي مواجهند و بيان بيم و اميدها برايشان دشوار است يا نمي توانند براحتی در مورد عصبي بودن و احساسات پیچیده خود صحبت كنند .خلق اثر هنري به افراد كمك مي كند تا طرز تفكر و احساسي را كه معمولا توسط ضمير نيمه خود آگاه پنهان مي شود ، در دسترس قرار دهند
از هنر درمانی چه توقعي مي توانيد داشته باشيد ؟
يك هنر درمانگر معمولا كار خود را با كمك به تیم پزشكان انجام مي دهد . جلسه هنر درماني مي تواند به صورت انفرادی و يا در قالب یک گروه كوچك انجام شود. جلسه درمانی براي افراد بالغ معمولا يك يا دو ساعت خواهد بود ولی براي كودكان و افراد مسن ممكن است كمتر باشد. يك درمانگر ،معمولا مطالب مورد بحث و ابزار مورد نیاز را آماده مي كند ، مكان راحتي را در نظر مي گيرد و يك موسيقي آرام نيز به عنوان زمينه به محيط درمان اضافه مي کند
زمان براي برنامه ريزي ، اجرا ، بازتاب كار و بحث و گفتگو در مورد كار نيز در جلسه لحاظ مي شود. قبل از آغاز جلسه درمان ، درمانگر ممكن است از مراجع بخواهد که در مورد علت تمايل به انجام اين درمان توضيح دهد تا بدین ترتیب اهداف او بهتر مشخص شود . يك جلسه يا كارگاه علمي آخر هفته ممكن است همه آن چيزي باشد كه مراجع نياز دارد. گاهی نیز جلسات منظم با درمانگر برای مدت شش ماه يا بیشتر ادامه پیدا می کند
مزاياي درمان با روش هنر درمانی چیست ؟
از نظر هنر درمانگران ، خلق اثر به تنهايي مي تواند به طور طبيعي داراي مزايايي باشد. فرايند خلق اثر با بهبود بخشیدن به احساسات ، عزت نفس و اعتماد به نفس را تقويت مي كند . كاهش استرس نیز يكي از مزاياي مهم آن است .تحقيقات نشان مي دهد كه سركوب احساسات قوي مي تواند به ايجاد استرس منتهي شود و اين استرس قادر است علائم بیماری را تشديد كند. با توجه به اينكه هنر درماني كمك مي كند كه مردم به ضمير ناخودآگاه دسترسي داشته باشند و احساسات محصور شده خود را رها سازند ، اين درمان براي آنها كه از فشار روانی و بیماریهای ناشي از آن رنج مي برند ،بسيار مفيد مي باشد.
هنر درماني همچنين براي درمان مشكلات رفتاري استفاده مي شود و اغلب به عنوان يك درمان فرعي ،به روان درماني خدمت مي كند. اين درمان بسیاری از اوقات در قالب برنامه درمانهاي روانشناختي براي سوء استعمال دارو و الكل استفاده مي شود.
هنر درماني براي بهبود بيماران از ضربه هاي شديد روانی و آسيبهاي جدي ، اغلب به صورت جزئي مفيد بوده است. همچنين هنر درماني مي تواند راهی برای ثبت و درک بهتر از تفكر و احساسات افرادي كه بيماريهاي مزمنی مانند پاركينسون و آلزايمر دارند ، ارائه دهد.
چگونه می توانیم يك هنردرمانگر پيدا كنيم ؟
درمانگر هم به صورت مستقل و هم به صورت عضوي از تيم درمان كه ممكن است شامل درمانگر مقدماتي ، روانشناس ، روانپزشك و مشاور توانبخشي باشد ، عمل می كند. شما بايد با تعدادي از درمانگران ديدار كنيد تا اطمينان حاصل كنيد كه با شخصی که نهايتا به عنوان درمانگر انتخاب مي كنيد راحت مي باشيد.
درمانگر شما علاوه بر اينكه بايد در هنر آموزش ديده باشد ، همچنين بايد دارای گواهينامه هنر درماني نيز باشد. انجمن هنر درماني آمريكا (AATA) تاکيد مي كند كه یک هنر درمانگر باید شرايط زير را دارا باشد:
1- درجه ليسانس با حداقل تحصيل 15 ترم تحصيلي در كارگاه هنري و 12 ترم در روانشناسي.
2- درجه استادي در هنر درماني
3- يك سال سابقه كار پیش از فارغ التحصيلي تحت سرپرستي يك درمانگرثبت شده.
هيئت مربوط به صدور گواهينامه هنري (ATCB) ، يك سازمان مستقل است كه گواهينامه ها را به درمانگراني كه آموزش بعد از ليسانس و دوره انترني را به پايان رسانده اند ، اهدا مي كند . درمانگران بايد امتحان تشريحي كه توسط (ATCB) برگزار مي شود را پشت سر بگذارند تا گواهينامه هيئت را دريافت كنند.
در یک جلسه هنر درمانی به چه نکاتی باید توجه داشت ؟
· با توجه به اينكه در حين جلسه هنر درماني ، افكار و احساسات قوي مي تواند به سطح بيايد ، بايد مطمئن باشيم كه درمانگر ما در اين امر متبحر مي باشد. توجه داشته باشيم كه چنانچه درمانگر از موادي نظير تربانتين و الكل استفاده می کند ، حتما سيستم تهويه مناسبی در اتاق نصب شده باشد
هنردرمانی میتواند موجب کاهش درد و اضطراب بیماران سرطانی شود
تورنتو- تحقیقات ثابت کرده اند که کارهایی چون طراحی با ذغال، نقاشی با آب رنگ یا ساختن یک کاردستی تحت نظر یک هنر درمان مجرب، مهربان و ملایم میتواند به طور قابل توجهی از احساس درد و اضطراب بیماران سرطانی بکاهد
این تحقیق چهارماهه که توسط محققین در بیمارستان Northwestern Memorial شیکاگو انجام شد، ثابت کرد که هنر درمانی (Art Therapy)، به سبک کردن هشت مورد از نه مورد نشانگان بیماری سرطان، از جمله درد، افسردگی، کم اشتهایی و خستگی، کمک میکند
هنر درمانی ، توسط یک متخصص آگاه از هنر و روانکاوی انجام میشود و با به کار گرفتن روند خلاقه موجود در ایجاد آثار هنری، به بیماران امکان میدهد تا درونی ترین احساسات خود را بیان کرده و به آرامش دست یابند.
جودیت پیس (Judith Paice)، مدیر این برنامه و همکار نویسنده در تحقیقات میگوید:
"این کار تنها هنر آفرینی نیست، قضیه به سادگی چسباندن پولک بر کاغذ نیست، واقعیت این است که در اینجا جریانی دائمی از تجلی احساس، بیان و تشریح درونیات وجود دارد که به مردم اجازه میدهد آنچه بر آنها میگذرد را در شکلی تازه بیان کنند، اینرا که در بیمارستان هستند و شاید علایم بیماری در آنها شدت یافته باشد و اینکه شاید از نتیجه معاینات وحشت زده هستند یا نگران آینده اند."
پیس در ادامه خاطرنشان کرد که بسیاری از بیماران مشاوره از طریق هنر را نسبت به جلسات معمول روان درمانی ، بسیار کمتر مرعوب کننده و نا مطبوع میدانند چرا که : "به این ترتیب بیماران بزرگسال به طریقی دیگر قادر به بیان ترسها، احساسات، نگرانیها، آرزوها و رویاهایشان خواهند بود."
پنجاه بیمار با شرایط مختلفی از سرطان سینه و روده گرفته تا سرطان خون و غدد لنفاوی در این تحقیق شرکت کردند، این برنامه شامل یک ساعت هنر درمانی در بیمارستان بود
اکثر این بیماران در شرایط غیر قابل درمان به سر میبردند و قبل از آغاز جلسه، از تمام آنها که 29 مرد و 21 زن در سنین 19 تا 82 بودند، خواسته شد که هر یک از نشانگاه بیماری خود را که شامل درد، تهوع، خستگی، افسردگی، اضطراب، خواب آلودگی، اشتها، حال عمومی و تنفسی میشد، با انتخاب عددی از 0 تا 10 درجه بندی کنند.
در طی جلسه هنر درمانی ، بیماران میتوانستند به کارهایی از قبیل نقاشی، طراحی، مجسمه سازی و کاردستی بپردازند
این جلسات که توسط یک هنردرمان مجرب هدایت میشدند، طوری تنظیم شده بودند که برای هر بیمار، متناسب با اهداف و شرایط وی، برنامه ای خاص انجام شود که طیف وسیعی از یک سرگرمی مشغول کننده تا روشی برای جستجو در عمیق ترین مسایل روانی را در بر میگرفت.
هنر درمان ابتدا شرایطی را ایجاد میکند که بیماران احساس راحتی داشته باشند و با گفتن جملاتی نظیر این:
برای انجام این کار هیچ روش درست و غلطی وجود ندارد، ما در این روند به دنبال آرامش و درمان هستیم نه به دنبال تولید یک محصول بی نقص، به منتقدان درونی خود بگویید که ساکت باشند و بگذارند شما از کاری که انجام میدهید لذت ببرید. شما حتما اشتباه نخواهید کرد"، جلسه را آغاز میکند
پس از پایان یافتن جلسه، باز هم از شرکت کنندگان خواسته شد تا علایم بیماری خود را درجه بندی کنند
قبل از هنردرمانی، میزان متوسط دردی که توسط بیماران اعلام شده بود، حدود 2 بود و پس از آن به 1 رسید. میزان اضطراب آنها نیز به حدود نصف مقدار قبل رسیده بود. تنها موردی که با اجرای این برنامه تغییر نکرد، حالت تهوع بود.
"ما به خصوص با مشاهده کاهش خستگی بسیار غافلگیر شدیم، چندین نفر از بیماران اعلام کردند که جلسه هنر درمانی آنها را پر انرژی کرده است." او اعلام کرد که این تحقیق اولین مورد مستند کاهش خستگی در اثر هنردرمانی است. بسیاری از بیماران قبلا هرگز در جلسات هنردرمانی شرکت نکرده بودند و اکثر آنها مشتاق ادامه دادن این جلسات هستند
90 درصد بیماران در پاسخ به این سوال که حال عمومی آنها پس از هنردرمانی چگونه بوده است، اعلام کردند که این کار آنها را سرگرم کرده و توجه آنها را به جای تمرکز بر درد و ناراحتی، بر انجام کاری مثبت متمرکز کرده است.
ما به دنبال آن هستيم که بتوانيم از حوزه ی هنر برای پيشرفت افراد، برای تعالی روحی و روانی شان و زندگی بهتری برای آنها استفاده کنيم.
جوانانی که در اثر حوادث گوناگون دچار نقص عضو ميگردند ويا معلول می شوند، بيش از هر چيز به روان درمانی نياز دارند. برای اين دسته از جوانان زندگی گويا به پايان رسيده و افسردگی شديد هرگونه انگيزه ی ادامه ی حیات را از آنان می گيرد. براستی چگونه می توان به آنها کمک کرد. موسسه ی فرهنگی «جام هنر » برای اينکار به روش هنر درمانی روی آورده است.
ميل به عزيز بودن
« ما به دنبال آن هستيم که بتوانيم از حوزه ی هنر برای پيشرفت افراد، برای تعالی روحی و روانی شان و زندگی بهتری برای آنها استفاده کنيم»
موسسه ی فرهنگی و هنری «جام هنر » با ياری عده ای از استاتيد، روانشناسان و هنرمندان کار خود را در زمينه ی هنر درمانی آغاز کرده است. روشی که اگرچه در بسياری از کشورهای اروپايی شناخته شده است، اما در ايران هنوز پديده ای نو می باشد. آقای ميرنصيری نام «جام هنر » را چنين توضيح ميدهد
«ما عنوان جام را از کلمه ی جانباز انتخاب کرديم که به معنای آسيب ديده ی اجتماعی و معلول است. اگرچه ما برای افراد سالم نيز همين خدمات را درحوزه ی هنر و هنر درمانی داريم»
در «جام هنر » علاوه بر ارائه ی برنامه های آموزشی در رشته های هنری مانند موسيقی، تئاتر، سينما و هنرهای تجسمی در حوزه ی هنر درمانی نيز روشهايی مانند نمايش درمانی ، موسيقی درمانی ، بازی درمانی و مهارتهای ارتباطی بکار گرفته می شود
« می دانيد که هنر درمانی مجموعه های متعددی دارد. حتا در حوزه ی مثلا نمايش درمانی ، ما در ۲ زمينه ی سايكو درام يا پسيکودارم روش نمايش درمانی بصورت بداهه روی افراد مبتلا به بيماری اعصاب و روان و عقب مانده های ذهنی کار می کنيم. يا در بخش دراماتراپی نمايش درمانی می شود با اهداف مشخص و متفاوتی براى افرادی که از هوش کامل برخودار هستند، مثل معلولين جسمی، و حتا انسانهای سالمى که بطور عادی در اين شهر با ما زندگی می کنند:»
اولين پروژه ی فرهنگی موسسه ی «جام هنر » نمایشنامه ای است با نام «و اما انسان» که حدود ۳ سال بطول انجاميده است. و تاثير آن برروى جوانانى كه در اين پروژه شركت كرده اند بزرگترين نشانه موفقيت اين روش است، جوانانى كه انگيزه اى براى زندگى نداشتند،
« همين افراد امروز تبديل شده اند به آدمهايی که به لحاظ روحی روانی کاملا افراد نرمالی به حساب می آيند و حتا بالاتر. تعدادی از آنها با هم ازدواج کرده اند، تعدادی به تحصيل خود ادامه می دهند، به دانشگاه می روند..»
يکی ديگر از پروژه هايی که برای روان درمانی معلولين اجرا شده است، نمايشنامه ی «رستم و افراسياب» است که با استفاده از آن بمدت ۲ سال روی معلولين کار شده. نتيجه ی اين پروژه را از زبان آقای ميرنصيری بشنويد:
«در واقع، همه ی افرادی که روز اول، براساس فيلمهايی که از آنها داريم، حتا حاضر نبودند با ما صحبت کنند، اينها امروز بعنوان رستم، سهراب، افراسياب، کيکاووس و نياشاه بر صحنه می آيند و با شهامت تمام می خواهند بودن خود را اعلام کنند»
از جمله جوانان و کودکانی که موسسه ی «جام هنر » با استفاده از روش هنر درمانی به کمک آنها رفته، کودکانی هستند که بر اثر زلزله ی بم دچار قطع نخاع شده اند. علاوه براين اساتيد موسسه ی «جام هنر » در تلاش برای ارتباط با مراکزی هستند که آسيب ديدگان اجتماعی مانند کودکان خيابانی، دختران فراری و معتادان را پناه داده اند. فعاليت ها و تلاشهای کارکنان موسسه ی «جام هنر » برای کمک به آسيب ديدگان اجتماعی، البته با موانعی نيز روبروست. موانع اداری و در کنار آن بويژه مشکلات مالی. آقای ميرنصيری می گويد، آنچه مسلم است اين است که:
«ما بدون کمکهای دولتی و مردمی شايد نتوانيم آنطوری که بايد کاری از پيش ببريم. بخاطر اينکه عمده ی مخاطبين ما افرادی هستند که دچار محروميت هايی هستند و شايد لازم باشد که با آنها سوبسيد يا يارانه هايی تعلق بگيرد که بتوانند از اين سيستم استفاده کنند»
آقای ميرنصيری در انتهای صحبت خود پيامی برای شنوندگان ما دارند، و آن اينکه افرادی که دچار نقص عضو می گردند:
«ميل به عزيزبودن، ميل به دوست داشتن و دوست داشته شدن و ميل به اين باور که وجود من برای آدمهای ديگر بی ارزش يا بی تفاوت نيست، شايد چنين اميالی بسيار بيشتر از ميل به خوردن يا خوابيدن باشد. به همين علت است که هميشه توصيه می کنم که وقتی ما يک معلول را می بينيم،که شايد ۲ ثانيه قبل از حادثه ای که منجر به معلوليت وی شده،نمی توانست حتا تصور آن حادثه را نيز بکند، احساس کنيم که خود ما نيز نمی دانيم در ۲ ثانيه ی بعدی چه اتفاقی برايمان روی خواهد داد. تمام کودکانی که در بم قطع نخاع شده اند شايد برای سالهای سال زندگی شان طرح و نقشه ای داشتند. و ما نيز نمی دانيم در همين شبی که بخواب می رويم، صبح فردا را در چه موقعيتی خواهيم گذراند. به اين خاطر من من هميشه توصيه می کنم که وقتی با اينگونه افراد روبرو می شويم، با آنها برخوردی را داشته باشيم که روزی، اگر خود نيز بر اين صندلی ها نشستيم، مايليم که با ما همان برخورد شود.
تجربه کودک نازنین درون
" شور زندگی شادی انگیز تزین هدیه کودک درونتان به شماست."
سخن گفتن در باره کودک درون یک چیز است و تجربه آ گاهانه اش چیزی دیگر.مادامی که چون طفلی خرد سال نشویم کودک درون گوشه گیرو تنها به جا خواهد ماند. مادامی که در فضای امن به حال و هوای کودک وارد نشویم کودک درون ما همچنان زخمی خواهد زیست.
هرگاه به راستی احساستان را احساس میکنید اجازه میدهید کودک درونتان حضور داشته باشد.هرگاه احساس شادی یا اندوه، خشم یا ترس یا علاقه میکنید، همچنین هرگاه بازیگوش، خلاق یا شهودی هستید کودک درونتان فعال است.
تمرینهای این سلسله مقالات به شیوه ای طراحی شده اند که بتوانید در فضایی ایمن تجربه های دست اولی از کودک درون خود به دست آورید.از طریق نقاشی، نگارش و هنرهای خلاق و بازی ندای کودکی را که در درونتان سکنی دارد خواهید شنید،نیازها و آرزوهایش را کشف خواهید کرد.همچنین خواهید آموخت والدین مهرآمیز درونتان را فعال کنید تا بتوانید از کودک درونتان مراقبت و حمایت کنید.و چون هیچ کودکی در خلاء زندگی نمیکند کودک درون ما نیز خود به خود، یا تصویر والدین درونی مثبت و حمایتگری را خواهد کشید یا والدین ایراد گیر و مسامحه کاری را که مدام انتقاد میکنند.اگر به این امر آگاه نباشیم خود به خود آن شیوه از مراقبتی را که در کودکی ستانده ایم تکرار میکنیم .یعنی به شیوه ای برای خودمان پدری یا مادری میکنیم که قبلا در حق ما صورت گرفته.حال این حق انتخاب را داریم که آن را عوض کنیم . یعنی میتوانیم میان اعضای خانواده درون خویش اتصالی مهر آمیز ایجاد کنیم و زخمهای دوران کودکیمان را شفا بخشیم.
کودک از نظر روانشناسی" پدر انسان است".از این رو شفای کودک درون راهی است تا از نو آغاز کنیم .برای برخورداری از یک کودکی شادمانه هیچ گاه دیر نیست.
"ابزار مراقبت از کودک درون"
نقاشی:
با ایجاد محیطی سالم و هدایت بزرگسالانی حمایتگر کودکان به طور خود انگیخته از راه هنر هستی خویش را بیان و عیان میکنند.کودکان خردسال در یک ویژگی مشترکند و آن زبان هنر است.پس چه جای تعجب اگر به هنگام رشد و پرورش کودک، نقاشی پیش از نوشتن می آید .در واقع هنر درمانی در مورد کودکانی به کار میرود که نمیتوانند احساسهایشان را بیان کنند.آنچه را که نمیتوان بر زبان آورد میتوان به شیوه ای ایمن تر درهنر نمایان ساخت.چه کسی میتواند معنای دقیق دستخط درشت و سیاه و کج و معوج کودک را به کلام در آورد؟ تماشای کودکی که خشم و غضب یا ترس محبوس خود را با مدادهای گچی یا گل مجسمه سازی بیرون میریزد تجربه ای است که بیننده را عمیقا تحت تاثیر قرار میدهد.پس تصادفی نیست اگر کودک درون نیز احساسها و نیاز هایش را از طریق هنر آسانتر بیان کند.بخش عمده نقاشی از نیمه راست مغز میاید .کنش تخصصی این بخش مغز ،ادراک بصری و فضایی و همچنین بیان عاطفی و شهودی است که کودکان خرد سال به دلیل طبیعتشان بسیار معطوف به مغز راست هستند. به همین علت درشت درشت نوشتن و نقاشی برای آنها تا این اندازه طبیعی است.اگر چه کامروایی از مغز راست از طریق مراقبت محدود کننده والدین و نظام آموزشی معطوف به مغز چپ، که به طرزی غیر عادی بر منطق شفاهی و از حفظ کردن مطالب تاکید می ورزد میتواند فروکش کند. زیرا به استثنای ورزش، برنامه های آموزشی مربوط به فعالیت های مغز راست نخستین چیزی است که از بودجه مدارس حذف میشوند. هنگامی که هنر از نظام آموزشی حذف شود کودکان یکی از قدرتمندترین و خوشایند ترین ابزا ر بیان نفس خود را از دست میدهند.و همچنان که در مدرسه پیش میروند پیوسته ناگزیر میشوند که ندای کودک درون –احساسها، بازیگوشی و خویشتن خلاق – خود را انکار کنند. این انکار مارا با مسئله دیگری نیز مواجه میکند. این باور فراگیر که تنها معدودی ا ز افراد با استعدادند و میتوانند از طریق هنر خویشتن را بیان کنند، مابقی حتی حق نداریم به فکر هنر بیافتیم.این والد نکوهشگر درون (ثمره شستشوی مغزی جامعه )است که میگوید :"اشتباه خواهی کرد احمق به نظر خواهی رسید ،هنرت نازیباست خدا به تو رحم کند."اگر همه اینها به طرز دردناکی برایتان آشناست پس دل و جرات به خرج دهید! وقتی به خود اجازه میدهید که به رغم انقاد درونی نقاشی کنید دیگر بار زبان کودک را می آموزید .زیرا اگر میخواهید به پیشواز کودک درونتان بروید چه بهتر که در نیمه راه اورا ملاقات کنید .
تجربه کودک نازنین درون
"ابزار مراقبت از کودک درون"
نقاشی
ﯾﻪ ﻭﺑﻠﺎﮒ ﺯﺩﻡ.ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﯿﮑﺎﺭﯼ ﺑﻮﺩ